Terwijl koning Willem-Alexander zaterdagmiddag tijdens de Nationale Herdenking Slavernijverleden in Amsterdam de verwachte excuses uitsprak, vierde Leeuwarden Ketikoti in de tuin van het Princessehof.

,,Hoe mooi is het om stil te staan bij de afschaffing van de slavernij met je eigen gemeenschap?’’ Björn Fräser (49) uit Leeuwarden is voorzitter van het Comité 30 juni/1 juli Fryslân en staat zaterdagmiddag met een trots gevoel in de tuin van Keramiekmuseum het Princessehof. Hier zijn net borden vol Antilliaanse tutu – een bijgerecht van maismeel en bonen – met bakkeljauw, kousenband, ei en gebakken banaan uitgedeeld. De eters vieren Ketikoti, de afschaffing van de slavernij in Suriname en de Caraïbische eilanden precies 150 jaar geleden.

Vrijdag was er in dezelfde tuin voor het eerst ook een Friese herdenking van de slavernij. Fräser: ,,Ik zat naast minister Adema, er was een minuut stilte geweest, de band begon te spelen en ik dacht: dit was mooi, respectvol en waardig.’’ Doel van zijn comité is om jaarlijks stil te staan bij het leven van de tot slaaf gemaakten, maar ook om kennis van het gezamenlijke verleden te verspreiden in de Friese samenleving. Fräser noemt dit zaterdagmiddag in zijn toespraak ‘het eerste streepje achter de bewuste komma van de excuses die zijn uitgesproken op 19 december’.

Excuses van koning Willem-Alexander

Terwijl in Leeuwarden het eten wordt uitgedeeld, biedt koning Willem-Alexander zijn excuses aan voor het Nederlandse slavernijverleden in het Oosterpark in Amsterdam, waar sinds 2009 een landelijke herdenking en viering van de vrijheid wordt georganiseerd. Toen premier Mark Rutte namens de Nederlandse staat excuses aanbood voor het Nederlandse slavernijverleden raakte Fräser ,,bijna geëmotioneerd’’. Het pardon van de koning staat iets meer van hem af.

Fräser: ,,Ik heb er in de aanloop naar deze dagen wel aan gedacht en ging er eigenlijk gewoon vanuit dat die excuses zouden komen. Maar wat hier vandaag in deze tuin gebeurt, heeft even voorrang. Natuurlijk is het wel een belangrijk moment. Omdat hij de koning is, hebben die excuses een extra lading. Het is een mooi gewichtig gebaar.’’

Blij met de erkenning

Ook Gabriëlle Copini (42), raadslid voor D66 in Leeuwarden, is blij met de erkenning. ,,We weten allang dat het Koningshuis betrokken was bij de slavenhandel. Het is goed dat de koning daar nu excuses voor maakt. Niet als persoon, maar als vertegenwoordiger van een instituut. Nederland is een mooi land, met een mooie geschiedenis, maar ondertussen hebben we ook verschrikkelijke dingen gedaan. Als je kritisch naar jezelf kunt kijken, word je daar alleen maar sterker van.’’

Copini is een kind van een Surinaamse moeder en een Friese vader en sprak vrijdag tijdens de herdenking over hoe zichtbaar de gevolgen van de slavernij nog steeds zijn en hoe groot de ongelijkheid is. Dat deed haar goed. ,,Ik voelde me gedragen en gesteund. Het slavernijverleden is een verhaal van ons allemaal. Samen herdenken en vieren is zo belangrijk. Ik geloof in de Afrikaanse filosofie Ubuntu: ik ben, omdat wij zijn. Wij staan allemaal in verbinding met elkaar. Als mienskip hebben we elkaar nodig.’’

‘We delen de geschiedenis’

Ook burgemeester Sybrand Buma zei tijdens de herdenking dat we ons slavernijverleden niet los kunnen zien van onze Nederlandse geschiedenis als geheel en dat we die vaderlandse geschiedenis met elkaar delen of je nu van Surinaamse, Antilliaanse, Hollandse of Friese afkomst bent. Nathalie Kramers, wethouder diversiteit en inclusie, sloot zich daar zaterdag in haar toespraak bij aan. ,,Die geschiedenis beter leren kennen helpt om stappen te zetten naar een rechtvaardiger toekomst. Maar ook besef ik dat we elkaar in het hier en nu beter moeten leren kennen. (…) Als we elkaars verhalen kennen, de moeite nemen om naar elkaar te luisteren en om elkaar vragen te stellen, dan kan er verzoening ontstaan.’’

,,We moeten een geschiedenis maken waarin ruimte is voor een inclusief perspectief’’, stelt Fräser in zijn toespraak. Het Comité 30 juni/1 juli Fryslân ziet daarbij voor zichzelf een grote rol als ‘kennisinstituut aangaande trans-Atlantische slavernij’. ,,Wij streven naar het vervolmaken van de in 1873 gestarte emancipatie. Het ultieme doel is het stoppen van de doorwerking van het verleden in het huidige leven van migranten in Nederland en in het bijzonder van de Afrikaanse diaspora. Daarbij denken we in het bijzonder aan discriminatie op de woningmarkt en arbeidsmarkt.’’

Herdenkingsjaar: streetart, wandkleed en lokale gesprekken

Dit herdenkingsjaar zal het comité nog regelmatig van zich laten horen, onder meer met een streetart-project in Leeuwarden, een wandkleed van 70 vierkante meter gemaakt door ‘de mienskip’ en bezoeken aan verschillende gemeenten om gesprekken te voeren over het slavernijverleden en de doorwerking daarvan. De herdenking zoals deze vrijdag voor het eerst plaatsvond in Friesland wil het comité jaarlijks laten terugkeren. Jenny Zyler (60) uit Stiens, gekleed in paars-roze traditioneel Surinaamse koto, hoopt vooral dat er dan ook een kleurrijke optocht zal zijn. Ze doet hier elk jaar aan mee in Amsterdam en had gehoopt dat er ook één in Leeuwarden zou zijn. Haar teleurstelling hierover wordt verzacht door de excuses van de koning. ,,Met zijn pardon hoop ik dat bij de mensen de ogen open gaan en dat ze eindelijk zien wat er met onze voorouders gebeurd is.’’