De voorstelling Un dia nobo bracht mooi voor het voetlicht dat we naast elkaar en met elkaar moeten leven met verschillende achtergronden. Maar ondanks de discussies en herdenkingen over de zwarte bladzijden uit onze geschiedenis over de slavernij zijn we er nog lang niet.

De roman Max Havelaar uit 1860 kreeg helemaal geen aandacht in de recente discussies over slavernij, onderdrukking op plantages en uitputting van goedkope arbeidskrachten in onze voormalige koloniën. Multaltuli (Eduard Douwes Dekker) beschrijft in de finesses wat er mis was in Nederlands-Indië, welke rol álle betrokkenen speelden. De plantagehouders, de administrateurs, de koffiehandelaren in Amsterdam, de gouverneur-generaal, de regering en de vele tussenpersonen, ook die van Javaanse afkomst.

Het Nederlandse cultuurstelsel hield in dat tal van producten konden worden verbouwd waar nogal wat lieden extra aan verdienden, inclusief ambtenaren. Inlandse Javaanse vorsten streken hun winsten op en onderdrukten hun eigen bevolking.

Aanklacht tegen systeem

In Max Havelaar gaat het om de Radèn Adipati, regent van Lebak. De vorst liet zijn mensen harder werken zodat er sprake was van meeropbrengst en hij nog meer provisie ontving.

Multatuli’s meesterwerk was een grote aanklacht tegen dit hele systeem en veroorzaakte een schok onder de Nederlandse politici, juist ook omdat dit stelsel op grote schaal corruptie met zich meebracht. De weelde waarin de bovenlaag van Nederland en Nederlands-Indië leefde, ging over de ruggen van de koelies, de arbeiders. In Max Havelaar staan dramatische voorbeelden, zoals het aangrijpende verhaal van Saïdjah en Adinda.

Verschillende wortels

De voorstelling Un dia nobo – Wan nyun dey – In nije dei , van 6 juni tot 2 juli in de tuin van het Princessehof in Leeuwarden, liet mij de eerste dagen nadat ik hem had gezien niet los. Wat wilde de voorstelling mij zeggen? Volgens de informatie die we vooraf kregen, was het muziektheater dat over ‘ons slavernijverleden’ (klemtoon op óns) ging. Voor de actrices/zangeressen Yuli Minguel en Hiske Oosterwijk niets dan lof, ze brachten de voorstelling tot grote hoogte.

De verhaallijn ging door het slavernijverleden van Curaçao, Suriname, Afrika naar Friesland, omdat afstammelingen nu hier wonen. Je woont in Leeuwarden, in Friesland en je hebt verschillende wortels. Iedereen heeft zijn eigen achtergrond, geschiedenis en identiteit. Daar moet je niet over zwijgen, niet over liegen, wel elkaar aanhoren en vooral samen verdergaan.