Hoe leeft het slavernijverleden voort in Fryslân? De voorstelling ‘Un dia nobo – Wan nyun dey – In nije dei’ spoort aan je te verdiepen in het verhaal van een ander

Gepubliceerd in Friesch Dagblad op 26 april.
Geschreven door Jorien de Keijzer.

150 jaar na de afschaffing van de slavernij wil theatergezelschap Pier21 samen met Untold, Volksoperahuis, Stadsschouwburg De Harmonie en Stichting comité 30 juni – 1 juli meer aandacht besteden aan wat de slavernij heeft betekend in Fryslân. Gesteund door fysieke herinneringen aan dit verleden in de provincie willen de organisaties een ding duidelijk maken: verdiep je in het verhaal van een ander en hou op met vooroordelen.

De gehele zaal in het Keramiekmuseum Princessehof is stil wanneer hoofdrolspelers Yuli Minguel en Hiske Oosterwijk het lied In nije dei van De Kast ten gehore brengen. Oosterwijk zingt in het Fries terwijl Minguel haar afwisselt in het Papiaments. De stille aandacht mondt uit in een lang en hard applaus. De keuze voor het lied is niet zomaar gemaakt. ,,Ik ben fan van muziek en ik ben naar Friese muziek gaan luisteren. Ik vond de tekst bij het stuk passen: we zijn samen klaar voor elke dag”, vertelt scriptschrijver Guus Pengel.

Minguel en Oosterwijk staan te zingen voor een groot doek, dat een cruciale rol gespeeld heeft in het maken van de theatervoorstelling. Op dit doek staat een koloniaal tafereel afgebeeld, namelijk een zwarte bediende bij de witte elite. De zwarte man is erg klein vergeleken met de witte mannen. Regisseur Kees Scholten betwijfelt of de bediende wel echt heeft bestaan. ,,De kans is groot dat de schilder hem heeft verzonnen, om de andere mannen meer status te geven.” Scholten vraagt zich af of dit nu nog speelt in de samenleving. ,,Werkt die ondergeschikte houding nog door? Die houding die je opgeplakt krijgt?”

Het schilderij is in het Stadhouderlijk Hof te vinden. Het doek vormde het startpunt voor de makers om Un dia nobo – Wan nyun dey – In nije dei ( In nije dei in het Papiaments en Sranantongo) te maken. ,,Ik wil dat die jongen uit het schilderij komt”, zegt Pengel.

Leren uit Friese verhalen

Minguel en Oosterwijk spelen beveiligers van het schilderij. Minguel is een Antilliaanse Fries die nog niet sterk in haar schoenen staat in de provincie, terwijl Oosterwijk een Fries speelt die Fryslân niet meer Fries genoeg vindt. Het zijn elkaars tegenpolen, maar samen duiken ze in de geschiedenis van de slavernij. ,,Als je elkaars verhalen beter kent, kun je elkaar beter begrijpen”, licht Pengel toe.

De scriptschrijver verdiepte zich in het slavernijverleden van Fryslân door onder meer boeken te bestuderen en in gesprek te gaan met de Caribische gemeenschap in Fryslân. Zo ontstond ook de keuze voor een Antilliaanse hoofdpersoon. ,,Ik dacht dat er in 2018 een debat was in de gemeenteraad om een stop te zetten op Antillianen die vanuit Rotterdam naar Leeuwarden kwamen. Dat was voor mij kerosine. Mensen vonden het belangrijk dat hun verhaal verteld werd, zo werd duidelijk dat het een Antilliaans persoon moest zijn.”

Pengel was zelf nog niet bekend in Leeuwarden. Het Keramiekmuseum in het centrum van de stad zal echter dienen als het toneel voor het stuk. Scholten benoemt hoe de slavernijgeschiedenis ook op deze plek, in de vorm van zwarte bedienden voor Marijke Meu, het een passende plek maakt. De toeschouwers zit in de tuin en hebben zo uitzicht op het paleis, terwijl de spelers via toneel, dans en muziek hen meenemen in een reis door de tijd en van Leeuwarden tot de plantages in Suriname.

Veiligheid

Het onderwerp dat centraal staat is veiligheid. ,,Keramiek is kwetsbaar, maar veiligheid ook”, vertelt Pengel terwijl hij rept over tegenwoordige polarisatie in de samenleving. Vrij ironisch vertelt hij ook hoe het museum op zoek was naar beveiligers en beroofd werd in de tijd dat gewerkt werd aan de voorstelling. De beveiliging van het schilderij is verder symbolisch. ,,Als mens wil je je graag veilig voelen. Je moet blijven werken aan gelijkwaardigheid en weg met de vooroordelen”, zegt Scholten.

‘Un dia nobo – Wan nyun dey – In nije dei’ is van 6 juni tot en met 9 juli te zien in het Keramiekmuseum Princessehof. Kaarten zijn hier verkrijgbaar.